ΟΜΑΔΑ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

Α) ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ :

ΤΟ ΦΩΣ ΤΗΣ ΣΚΙΑΣ

Μία ιστορική αναδρομή, πάνω στην ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ του ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ

- Πόσες φορές δεν παίξαμε με τη σκιά μας, που μια μεγαλώνει και μια μικραίνει! Πόσες φορές δεν την κυνηγήσαμε, δεν τρέξαμε να την ξεπεράσουμε, δεν κοντοσταθήκαμε να μην την πατήσουμε, δεν κρυφτήκαμε από το φως, για να σταματήσει να μας παρακολουθεί!... Ποιος τη γεννάει τη σκιά μας;

ΤΟ ΦΩΣ. Οταν έχουμε φως, έχουμε και σκιά.Το φως είναι η πηγή της δημιουργίας, της ύπαρξής μας. Πρώτα ο ήλιος, και μετά η φωτιά. Σήμερα στο παιχνίδι με τη σκιά, βοηθάνε και οι ηλεκτρικοί λαμπτήρες. Τόσο παλιά είναι η ύπαρξη της σκιάς. Μαζί με την γέννηση του ήλιου.

- Η σκιά, εξαρτάται πάντα από το φως, και την παρουσία μιας τρισδιάστατης ύπαρξης, έμψυχης ή άψυχης.

- Πολλές θρησκείες, έδωσαν θρησκευτική σημασία στη σκιά. Το βασίλειο των σκιών, δεν είναι παρά ένα συνώνυμο, για το βασίλειο των νεκρών, ενώ ονομάζουν τους πεθαμένους «σκιές του παρελθόντος», και αναφέρονται στις σκιές των νεκρών που περιφέρονται κυρίως τη νύχτα, έξω, ή μέσα σ` ερειπωμένα σπίτια.

- Το πέσιμο της σκιάς, και η αλλαγή διαστάσεων, σύμφωνα με τη θέση του ήλιου, κρύβει μία ... μαγική διφορούμενη έννοια. Σ` ορισμένα κράτη της Αφρικής, το μεσημέρι θεωρείται η πιο ...δαιμονική ώρα, μιας και ο ήλιος είναι κατακόρυφος, εξαφανίζοντας τέλεια τις σκιές.

- Να γιατί το Θέατρο Σκιών, έχει τόσο παλιές ρίζες, που xάνονται στα βάθη των αιώνων, και οι πηγές δημιουργίας του τόσο σκοτεινές, όσο σκοτεινή είναι και η σκιά.

- Οι διάφορες θεωρίες, τοποθετούν την αρχή του στην ΙΝΔΙΑ την ΙΑΒΑ ή την ΚΙΝΑ. Ομως όλες οι πληροφορίες δείχνουν ότι κατάγεται από την Ασία. Οι παλαιότερες αποδείξεις εμπεριέχονται στα έπη της ΜΑΧΑΜΠΑΡΑΤΑ και της ΤΕΡΙΓΚΑΤΑ. Μα και τα θέματα των έργων του Θεάτρου Σκιών της Ιάβας, της Κεϋλάνης, της Καμπότζης και της Ταϊλάνδης, προέρχονται από την Μαχαμπαράτα και τη Ραμαγιάνα.Η ανάπτυξη του Θεάτρου Σκιών στην Ινδία, είναι γύρω στα 200 π.Χ. .

- Στην Κίνα, εμφανίζεται γύρω στα 200 μ.Χ. από ένα μάγο, που για να παρηγορήσει τον Βασιλιά Βού - Τί, που έχασε τη γυναίκα του, αναπαριστάνει τη σκιά της, πίσω από μια οθόνη. Το Κινέζικο Θέατρο Σκιών, φτάνει σε θαυμαστό βαθμό τελειότητας, και απαράμιλλη αισθητική ποιότητα, γιατί ενσωματώνει διαφορετικές Τέχνες, όπως: Η ζωγραφική, η Χαραχτική, η Μουσική, η μιμητική, δίνοντάς ‘τες, σε μια καινούργια έκφραση.

- Καμιάς άλλης χώρας οι φιγούρες, δεν συγκρίνονται σε φινέτσα και λεπτοδουλειά μ’ αυτές της Κίνας. Δουλεμένες με κοφτερά μαχαίρια, πάνω σε δέρμα γαϊδάρου συνδυάζουν μαστοριά και φαντασία. Λεπτοκομμένες και χαραγμένες φιγούρες, έχουν ύψος γύρω στους 33 πόντους και είναι καμωμένες από 11 κομμάτια: Το κεφάλι, το πάνω και κάτω μέρος του σώματος, δύο μπράτσα, δύο βραχίονες, δύο παλάμες και δύο πόδια. - Η οθόνη είναι καμωμένη από χαρτί βατόμουρου ή καθαρή άσπρη γάζα, τεζαρισμένη πάνω σε σκελετό μπαμπού, μήκους 8 μέτρων. Βρίσκεται ενάμισι μέτρο πάνω από το έδαφος, διακοσμημένη με μεταξωτά, που κρέμονται και από τις δύο πλευρές. - Στην παράσταση παίρνουν μέρος: Ο παρουσιαστής, ο βοηθός, και τρεις μουσικοί, που χρησιμοποιούν διάφορα όργανα. Οι παλαιότερες φιγούρες, προβάλλονταν απάνω στο πανί ακίνητες. Είχαν νύχια και ράμφος, όπως οι ψυχές των νεκρών που συμβόλιζαν.

- Είχε Θρησκευτικό χαραχτήρα. Οι παίκτες ήταν παπάδες, οι ΝΤΑΛΑΓΚ, όπως τους ονόμαζαν. Τα έργα και οι φιγούρες, παρμένες από τη θρησκευτική λατρεία τους ήταν θεότητες, ή Δράκοι.

- Αργότερα έπαψε να είναι αποκλειστικά θρησκευτική τέχνη, και οι φιγούρες, πήραν ανθρώπινη μορφή και κίνηση. Οι παραστάσεις, διαρκούν μέχρι και τέσσερις ώρες.

- Το Θέατρο Σκιών της Κίνας , του Μπαλί και της Ιάβας, μπορεί να είναι τα πιο γνωστά, με παγκόσμια απήχηση, όμως και άλλες χώρες της Απω Ανατολής, έχουν αναπτύξει αυτή τη Λαϊκή Τέχνη, με ενδιαφέρουσες παραλλαγές, όπως η Καμπότζη και η Ταϊλάνδη.

- Στο ταξίδι του από την Απω Ανατολή προς τα Δυτικά, η ΠΕΡΣΙΑ είναι ο πρώτος φυσικός σταθμός. Στο Ιράν, τα έργα Σκιών είναι γνωστά μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα.

- Απ` όλες τις Αραβικές χώρες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, μόνο η ΑΙΓΥΠΤΟΣ μας παρέχει τα πρώτα τεκμήρια για Θέατρο Σκιών, παρ` όλο που κάπου κάπου τ` αχνάρια του παρουσιάζονται στα μεγάλα Αραβικά αστικά κέντρα όπως η ΒΑΓΔΑΤΗ και η ΔΑΜΑΣΚΟΣ. - Μα και στην ΑΛΓΕΡΙΑ, από διάφορες πηγές μαθαίνουμε, ότι το Θέατρο σκιών, ήταν ή αγαπημένη διασκέδαση των κατοίκων, όπου κάποιος ΚΑΡΑΓΚΟΥΣ παρουσιαζόταν σαν ένας φοβερός πατριώτης και εθνεγέρτης, που χτυπούσε με προσβλητικό τρόπο τους Γάλλους τότε αποικιοκράτες.

- Εκτός της Αλγερίας, η ΤΥΝΗΣΙΑ και το ΜΑΡΟΚΟ, έχουν να επιδείξουν ένα δικό τους Θέατρο Σκιών. Η μόνη απ` όλες τις χώρες, που κατέχει τα πρώτα γραπτά κείμενα, παιγμένα σε παραστάσεις Θεάτρου Σκιών, είναι η ΑΙΓΥΠΤΟΣ στις αρχές του 20ου Αιώνα.

- Το θέμα πολλών συζητήσεων και διαφωνιών, ανάμεσα στους ερευνητές, της τέχνης του Θεάτρου Σκιών, είναι ο τρόπος με τον οποίο αυτό ταξιδεύει Δυτικά, φθάνει στη Μεσόγειο, και καταλήγει στην ΤΟΥΡΚΙΑ και την ΕΛΛΑΔΑ. Το πιο πιθανό είναι να ταξίδεψε μαζί με τους Τσιγγάνους, από την Ινδία. - Για το πώς ξέφυγε το Θρησκευτικό Θέατρο Σκιών από σοβαρό να γίνει κωμικό, ένας από τους πολλούς - γοητευτικούς θρύλους, λέει, πως ο Χατζηαβάτης είναι εργολάβος στην Προύσα, και χτίζει το σαράι του Πασά.

- Ο Καραγκιόζ, δουλεύει εκεί, σαν αρχιμάστορας - μαραγκός, και λέει χιλιάδες ιστορίες στους εργάτες. Εκείνοι ακούν τον Καραγκιόζ μ` ανοιχτό το στόμα, .... και το σαράι δε λέει να τελειώσει.

- Οταν ο Πασάς ανακαλύπτει το λόγο της αργοπορίας, διατάζει να θανατώσουν τον Καραγκιόζ. Αργότερα όμως ο Πασάς είχε τύψεις για το έγκλημά του αυτό, κι` έπεσε σε βαθιά μελαγχολία. Τότε ο Χατζηαβάτης, που είχε ακούσει πολλές ιστορίες απ` τον Καραγκιόζ, κόβει ένα χαρτόνι, του δίνει τη μορφή του Καραγκιόζ, και κάνοντας τη φωνή του, παίζει σ` ένα άσπρο σεντόνι, τις αστείες ιστορίες του Καραγκιόζ. Αυτός και άλλοι πολλοί θρύλοι, δείχνουν την σύγχυση που υπάρχει για την είσοδο του Θεάματος στην Τουρκία, ή αλλιώς την Τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

- Στον Ελλαδικό χώρο εμφανίζεται στα 1841 στο ΝΑΥΠΛΙΟ όπου στην εφημερίδα της εποχής, γίνεται λόγος για τον Καραγκιόζη. Ο πρώτος καραγκιοζοπαίκτης στην Ελλάδα, ήταν ο Μπαρμπα-Γιάννης Βράχαλης. Αμέσως ο Καραγκιόζης γίνεται δεκτός και αγαπητός στην ελεύθερη Ελλάδα, και όπου παίζεται παράστασή του γεμίζει από απλό κόσμο. - Η απαλλαγή του Καραγκιόζη από τα Τούρκικα στοιχεία, θα γίνει με πολλή σοφία από τον ΔΗΜΗΤΡΙΟ ΣΑΡΔΟΥΝΗ ή ΜΙΜΑΡΟ στα 1890 στη ΠΑΤΡΑ. Μεγάλος μάστορας και μίμος ο ... Μίμαρος, χτενίζει από τα αισχρά λόγια και άσεμνες εκφράσεις και κινήσεις τον Καραγκιόζη, και σιγά - σιγά του δίνει τη φόρμα που βλέπουμε και σήμερα. Με τον καιρό, γίνεται πια ΣΑΤΙΡΙΚΟ Θέατρο. Xρησιμοποιώντας την παλιά εξουσία (Πασά, Βεζυροπούλα, Βεζύρη, Βεληγκέκα), πρόσωπα που δεν υπήρχαν στο Τούρκικο Θέατρο Σκιών, σατιρίζει την καινούργια εξουσία.

- Από τόπο σε τόπο, προσθέτονται νέοι τύποι, ανάλογα με τις ανάγκες της περιοχής, από τους οποίους οι πιο ισχυροί, παραμένουν μέχρι σήμερα. Στην Αθήνα, τον πρωτοβλέπουμε στα 1852 σε συνοικία της Πλάκας.

- Οπως στον Τούρκικο Καραγκιόζη, έτσι και στον Ελληνικό, τα γυναικεία πρόσωπα είναι λιγοστά, γιατί ο παίκτης που κάνει όλες τις φωνές, είναι άνδρας. Το ίδιο συμβαίνει και στο αρχαίο Ελληνικό Θέατρο, όπου οι ηθοποιοί ήταν άνδρες, που έκαναν και τους γυναικείους ρόλους.

- Μεγάλη ομοιότητα του Καραγκιόζη υπάρχει και με τα πρόσωπα της Αρχαίας Αριστοφανικής Κωμωδίας. Ο Καραγκιόζης φαίνεται σαν ο απόγονος των δούλων των Αριστοφανικών κωμωδιών. Ακόμα λόγω των σταθερών τύπων, υπάρχει μεγάλη συγγένεια και με την Κωμέντια ντε λ` άρτε. Ο ήρωας της Κωμέντια ΠΟΥΛΤΣΙΝΕΛΑ φαντάζει σαν ο πρώτος εξάδελφος του Καραγκιόζη.

- Ανακεφαλαιώνοντας το μικρό σε έκταση αλλά μεγάλο σε διάρκεια αιώνων και απόσταση ηπείρων οδοιπορικό μας, πρέπει να θυμηθούμε:

· Σκοτεινές και βαθιές είναι οι ρίζες του Θεάτρου Σκιών.
· Οι μελετητές συγκρούονται ως προς την καταγωγή του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών.
· Ο Καραγκιόζης μας και τα πρόσωπα που τον περιστοιχίζουν, είναι καθαρά ΕΛΛΗΝΙΚΟ - ΛΑΪΚΟ - ΘΕΑΤΡΟ.
· Σήμερα στη Μεσόγειο μόνο στην Ελλάδα παίζεται Θέατρο Σκιών, και σε τόσο μεγάλο ακροατήριο.

- Και λίγα λόγια για τους Ελληνες παίκτες:

- Ο Καραγκιοζοπαίκτης, είναι ένας μεγάλος δημιουργός. Μόνος του κατασκευάζει τις φιγούρες του, τις ζωγραφίζει και τις σκαλίζει από δέρμα μεγάλου ζώου.

- Μόνος του φτιάχνει τα σκηνικά. Μόνος του κάνει όλες τις φωνές, και τα έργα που παίζει, δεν είναι γραμμένα σε κείμενο, αλλά στη μνήμη κάθε Καραγκιοζοπαίκτη, από τον καιρό που ήτανε βοηθός. Δηλαδή από στόμα σε στόμα, από Καραγκιοζοπαίκτη σε βοηθό, σαν το Δημοτικό τραγούδι, ανήκει κι αυτό στον Παραδοσιακό - λαϊκό λόγο.

- Ο Καραγκιοζοπαίκτης, κάνει τη Σκηνοθεσία, τη μουσική επιμέλεια, προετοιμάζει με τη φαντασία του τα διάφορα εφέ. Επίσης εκείνος μόνος του, κατασκευάζει τη σκηνή του, δίνοντας τη δική του αρχιτεκτονική. Δηλαδή, ο Καραγκιοζοπαίκτης πρέπει να είναι ένα πολύπλευρο ταλέντο.

- Η πιο γόνιμη περίοδος που ανθεί το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο Σκιών, είναι από το 1915 μέχρι το 1950 όπου στην περίοδο αυτή, δημιουργούνται τα περισσότερα έργα, απ` αυτά που παίζονται και σήμερα, και γεννιούνται οι μεγαλύτεροι καραγκιοζοπαίκτες. Κάθε γειτονιά έχει το δικό της μαντράκι, που γεμίζει κάθε βράδυ από πλήθος κάθε ηλικίας.

- Τη δυναμική πορεία του θεάματος την ανακόπτει βίαια η τεχνολογία και η ανάπτυξη της 7ης τέχνης, του Κινηματογράφου, και αργότερα της τηλεόρασης.

- Σήμερα, το θέαμα, βρίσκεται και πάλι σε άνοδο, χωρίς όμως τα κλασσικά μαντράκια, με τον κισσό και το αγιόκλημα, xώρος που ξεκίνησαν οι μεγαλύτεροι καραγκιοζοπαίκτες.

- Οι Ελληνες Καραγκιοζοπαίκτες, παλεύουν σήμερα, για την δημιουργία Εθνικής σκηνής Θεάτρου Σκιών. Για να διατηρηθεί και να αναπτυχθεί η τόσο σπουδαία τέχνη:

Η τέχνη του Ελληνικού - Λαϊκού Θεάτρου Σκιών          

Β) ΗΡΩΕΣ

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ. Θεόφτωχος άνθρωπος του λαού, πανάσχημος, εφευρετικός, κεφάτος, έτοιμος να ανακατευτεί παντού, στο καλό και στο κακό, για να κερδίσει κάτι. Με την ανάμειξη του αυτή συχνά γελοιοποιεί τις τέχνες, τις επιστήμες, τους θεσμούς & τον ίδιο τον εαυτό του. Πεινασμένος όπως είναι πάντα-κι αυτός και η οικογένειά του-μ' εκείνη την αχόρταστη πείνα που ήταν η συντρόφισσα του ελληνικού λαού στα χρόνια εκείνα. Τις περισσότερες φορές την παθαίνει & τις τρώει άγρια, αν και κάποτε προφταίνει να δώσει κι αυτός μερικές. Φέρνει μαζί του το αισιόδοξο μήνυμα του λαϊκού Ρωμιού που, παρ' όλες τις αντιξοότητες, κατορθώνει πάντα να επιζεί. ΧΑΤΖΗΑΒΑΤΗΣ. Το αντίθετο του Καραγκιόζη. Γνωστικός και μετρημένος, τα 'χει καλά με την εξουσία, συμβιβασμένος δούλος από την αρχή. Αυτός παίρνει τις εντολές από τον πασά & βάζει τον Καραγκιόζη να βγάλει το φίδι από την τρύπα. Σοβαρός ή μάλλον σοβαροφανής, μιλάει καθαρεύουσα (και στον τούρκικο Καραγκιόζη μιλούσε λόγια γλώσσα) & πάντα προσπαθεί να κολα κέψει και να πετύχει κάτι. Αυτό δεν εμποδίζει τον Καραγκιόζη να τον καταχερίζει κάθε τόσο, σε αντίθεση με τον τούρκικο Καραγκιόζη, όπου δέρνει πάντα ο Χατζηαβάτης. ΚΟΛΛΗΤΗΡΙA.Οι γιοι του Καραγκιόζη, με την ψευδή γλώσσα, πονηρά πανομοιότυπα με τον πατέρα τους, που τον βοηθάνε στις παλιοδουλειές του. ΣΙΟΡ-ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ή ΝΙΟΝΙΟΣ. Ζακυνθινός, ξεπεσμένος κατά φαντασία αριστοκράτης, καυχησιάρης, επιφανειακά ευγενικός, με πολλές τσιριμόνιες και μια γλώσσα γεμάτη παραφθαρμένες ιταλικές λέξεις. ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΩΡΓΟΣ. Διαμορφώθηκε μετά τον άτυχο πόλεμο του 1897. Αγνός τσοπάνης από τη Ρούμελη, θείος του Καραγκιόζη, τον έχει διαρκώς άχτι, για τα «χουνέρια» που του κάνει, αλλά συχνά τον βγάζει από τις δυσκολίες. Τον θαυμάζει άλλωστε στο βάθος για τα γράμματα που ξέρει. Τσιγκούνης, προληπτικός, φιλάρεσκος, λεβέντης & ατρόμητος. ΔΕΡΒΕΝΑΓΑΣ. Αλβανός Βεληγκέκας, με φρικτά ελληνικά, προσωπικός εχθρός του Μπαρμπαγιώργου. ΣΤΑΥΡΑΚΑΣ. Αρκετά αντιπαθητικός, είναι ο μάγκας της παλιάς Αθήνας, δειλός στο βάθος, στα λόγια απειλητικός και καυχησιάρης, τις τρώει κι αυτός από τον Καραγκιόζη. ΟΜΟΡΦΟΝΙΟΣ. Κομψευόμενος, μ' όλη την τεράστια μύτη του, δανδής, ερωτόληπτος, μαμμόθρεφτος & πολύ φαντασμένος. Τελειώνει όλες του τις φράσεις μ' ένα «ουίτ!», που είναι μάλλον το γαλλικό oui. Γενικά σαχλός. ΠΑΣΑΣ ή ΒΕΖΙΡΗΣ. Πλούσιος & δυνατός άρχοντας, ανώτατος αξιωματούχος των Τούρκων. Περιέργως δεν παρουσιάζεται σκληρός κι αυταρχικός (παρά μόνο στα ιστορικά έργα). Αντίθετα είναι μεγαλοπρεπής, σοβαρός & δίκαιος. Αυτά (μαζί με τη ναζιάρα βεζιροπούλα και την πολύπαθη Καραγκιόζαινα, την Αγλαΐα) είναι τα κυριότερα βασικά πρόσωπα του Καραγκιόζη. Ανάλογα με την εξέλιξη που πήρε με τον καιρό το θέατρο σκιών, προστέθηκαν κι άλλα πρόσωπα.

ΧΒ ΝΚ ΣΓ